Za izradu svih vrsta protetskih radova (krunice, mostovi, mobilni protetski radovi) kao i ortodontskih aparata u našoj laboratoriji, neophodan je što precizniji registrat svih anatomskih struktura usne duplje. Dentalni otisak će nam poslužiti za izradu što preciznijeg gipsanog modela koji bi trebao biti vjerodostojna kopija pravog stanja pacijentove usne duplje jer se na njemu izrađuje konkretan protetski rad.
Da bi dentalni otisak bio što precizniji i vjerodostojniji potreban je pravi izbor otisnih materijala. Otisni materijal treba da zadovolji određene kriterijume i to:
- preciznost
- dimenziona stabilnost (dinamika vezivanja)
- elastičnost
- kompatibilnost (sa materijalima za izlivanje otisaka)
- toksično bezbjedan – neškodljiv
- komforan za pacijenta (ugodan ukus, miris, lagano uklanjanje iz usta)
- otporan na kidanje i torziju
- mogućnost dezinfekcije nakon vezivanja
- ekonomičnost.
Elastični materijali se dijele u dvije grupe po hemijskom sastavu različitih materijala:
sintetičke elastomere (zbog sličnosti gumi u stvrdnutom stanju neki ih nazivaju i gumastim
materijalima) i hidrokoloide. Zajednička im je osobina, da poslije očvršćivanja ostaju elastični, lako se i bez neugode vade iz usta pacijenta.
SINTETIČKI ELASTOMERI
Najvažnija podijela sintetičkih elastomera je prema hemijskom sastavu i viskozitetu.
Prema hemijskom sastavu dijelimo ih na:
– polisulfide,
– silikone (adicione i kondenzacione),
– polietere.
Sintetički elastomeri se dijele prema viskozitetu tj. konzistenciji na:
– kitaste (konzistencija staklarskoga kita),
– vrlo viskozne – guste,
– srednje viskozne,
– rijetko viskozne,
– vrlo rijetko viskozne.
U ovom tekstu najviše pažnje ćemo posvetiti polisulfidima.
POLISULFIDI (tiokoli ili merkaptani)
Polisulfidi su bili prvi gumasti materijali primjenjeni u otisnim postupcima još
1953.god. To su polikondenzacioni spojevi alkaličnih polisulfida (Na-tetrasulfid) i alifatskih
dihalogenida. Osnovu ovih materijala čine polisulfid sa SH – grupama (merkaptan)
C2H5
|
HS –(C2H4-O-CH2-O-C2H4-S-S)m– C -(S-S-C2H4-O-CH2-O-C2H4)n – SH
|
SH
Osnovna pasta sadrži oko 80% polisulfid polimera i 20% punila, najčešće TiO2, a obično
je bijele boje zbog boje punila.
Pasta reaktora, ponekad se zove i katalizator (akcelerator ili aktivator), obično je smeđe
boje jer sadrži oko 77% olovnog dioksida (PbO2) koji izaziva polimerizaciju (polikondenzacija) i umreženje (cross-linking) oksidacijom – SH grupa.
U sljedećoj reakciji javlja se umreženje (cross-linking) jonskim vezama. No to nije
poželjno jer ovakva hemijska struktura, kada je pod pritiskom (pritisak tokom uzimanja otiska), može izazvati hemijske reakcije koje dovode do trajne deformacije otiska. Stoga se
polisulfidnom otisnom materijalu još dodaje sumpor koji mu daje stabilnost.
Zbog mogućeg štetnog djelovanja na živo tkivo olovni dioksid se kod novijih polisulfida
zamjenjuje s magnezijumom ili cink oksidom ili cink karbonatom. Time je ovaj materijal
čišći, jer ne prlja tkanine kao kod upotrebe olovnog oksida kao reagensa.
Sumpor, oko 3%, daljnji sastojak paste reaktora, uzrokuje neugodan miris, što ovaj
materijal, unatoč preciznosti i dimenzionoj stabilnosti, diskredituje u odnosu na druge gumaste materijale.
Reaktoru se još dodaje oko 20% ulja (hlorisanog parafina, stearin, ili neki od estera) kako
bi se dobila pasta odgovarajućeg viskoziteta.
